Jak wyobrażamy sobie ucieczkę z więzienia? Najczęściej mamy przed oczami obraz więźnia, który drąży dziurę w ścianie łyżeczką. Jak jest naprawdę? W jaki sposób uciekali kryminaliści? Najciekawsze pomysły, które mieli więźniowie, znajdziecie poniżej. Kto z nas nie oglądał kiedyś filmu, w którym główny bohater postanawia uciec z więzienia. W filmie "Skazani na Shawshank", adaptacji powieści króla horroru, Stephena Kinga, główny bohater, Andy Dufrense postanawia uciec z więzienia, w którym niesłusznie został osadzony i skazany za popełnienie zbrodni, z którą nie miał nic wspólnego. W końcu udaje mu się uciec. Ten motyw bardzo często przewija się w kinematografii. Przedstawiamy Wam najlepsze i najbardziej spektakularne ucieczki z więzienia, które nie są fikcją, ale wydarzyły się ucieczki z więzienia Wyobrażacie sobie wydrążyć tunel łyżeczką? Zdarzały się i takie pomysły. Ogromne mury, kraty i uzbrojeni strażnicy nie powstrzymali śmiałków przed próbami wydostania się z więzienia. Jednym się udało, inni polegli. Poznajcie historie osób, które uciekły z więzienia. 1. Ucieczka z AlcatrazWięzienie, z którego według większości osadzonych, strażników, a nawet dyrektora, nie można było uciec. Z tezą zgodził się nawet sam Al Capone, który został przetransportowany do Alcatraz. Gangster nigdy nawet nie podjął się próby ucieczki. Jednak znalazło się kilku śmiałków, którzy spróbowali i nie wykluczone, że im się udało. Mowa o Franku Morrisie i braciach Anglinach. Pierwszy z nich zauważył w swojej celi, że za kratą wentylacyjną znajduje się pusta przestrzeń. Bracia Anglinowie i Allen West wyrazili chęć pomocy i sprawdzenia dokąd prowadzi przejście. Żeby się wydostać z więzienia musieli przebić się przez ściany, pokonać wysokie mury i przepłynąć cieśninę San Francisco, która według niektórych, była nie do pokonania. Mężczyźni drążyli w betonowych ścianach łyżeczkami i widelcami, które kradli ze stołówki. Okruchy gruzu wyrzucali do korytarza, który jak się okazało, prowadził do wychodzącego na dach, szybu wentylacyjnego. Morris, Anglinowe i West ukradli ponad 20 płaszczy przeciwdeszczowych, włosy od fryzjera, farby i klej. Z tych materiałów wykonali manekiny, które położyli na pryczach przed ucieczką. To one miały zmylić strażników. Fot. fot: Album / Prisma/EAST NEWS Anglinowie razem z Morrisem przedostali się korytarzem na dach Alcatraz, ale tam spostrzegli, że brakuje Westa. Okazało się, że ten zablokował się w przejściu, ale gdy dostał się do szybu wentylacyjnego nie spotkał tam swoich kolegów. West wrócił do celi, bo bez ich pomocy nie dostałby się na dach ani nie pokonałby muru. Trzej uciekinierzy nadmuchali tratwy i uciekli z Alcatraz. Następnego dnia West opowiedział o wszystkim agentom FBI. Śledztwo było prowadzone przez 17 lat, a jego podsumowanie sprowadzało się do stwierdzenia, że nie istnieją żadne dowody na to, że Anglinowie i Morris zdołali przeżyć. Jednak najbliżsi uciekinierów kilkakrotnie oświadczali, że po ucieczce widzieli się z nimi w San Diego. Fot. fot: Album / Prisma/EAST NEWS 2. Najbardziej strzeżony więzień AmerykiJohn Dillinger obrabował ponad 20 banków, wielokrotnie wdawał się w strzelaniny z szeryfami i uciekał z miejsc zbrodni. W końcu w 1934 roku został złapany i okrzyknięty "wrogiem publicznym numer 1". Później stał się najbardziej strzeżonym więźniem Ameryki. Kiedy przewożono Dillingera samolotem do więzienia w Lake Count, na lotnisku powitało go 32 uzbrojonych policjantów, a eskorta składała się z 13 aut. W końcu szeryf miasta powiedziała, że "z County Jail nie ma ucieczki". Jednak John Dillinger nie musiał długo czekać. Kryminalista wyciął z drewnianej szafki atrapę pistoletu i posmarował go czarną pastą do butów. John sterroryzował strażników i ukradł wóz pani szeryf. Dwa tygodnie po jego ucieczce FBI odnalazło zbiega i go zastrzeliło. Fot. fot: Gavin Wieszala / mediadrumworld./EAST NEWS 3. Mistrz ucieczekFrancuz, Pascal Payet, razem ze swoimi wspólnikami zrobił skok na opancerzony furgon Banku Francji. Policji udało się go złapać. W 1999 roku kryminaliści trafili do dobrze strzeżonego więzienia w Luynes. Podczas pobytu w zakładzie, Pascal nawiązał kontakt z Frédérikiem Impocco. Jesteście ciekawi, jak Payet uciekł z więzienia? 12 października 2001 roku o umówionej godzinie mężczyzna wdrapał się na dach jednego z więziennych budynków. Chwilę później pojawił się nad nim helikopter, który ukradł Impocco. Jesteście w szoku? Strażnicy też byli... Po dwóch latach francuz wrócił do zakładu. Obiecał swoim wspólnikom, że po nich wróci. Tak też się stało. Pascal znowu wykorzystał trik z helikopterem i uwolnił swoich znajomych. W końcu policja namierzyła zbiega. Przewieziono go do więzienia w Grasse, z którego Pascal znowu uciekł... helikopterem. 4. Diabelska wyspaWięzienie na Diabelskiej Wyspie było jeszcze gorsze od Alcatraz. Od lądu dzieliło je nie 2, a 14 kilometrów. Henri Charrière był francuzem z charakterystycznym tatuażem motyla na klatce piersiowej. Został oskarżony o morderstwo sutenera, jednak nie przyznawał się do winy. Sąd skazał go na dożywocie i 10 lat ciężkich prac. Kara miała się odbyć w więzieniu Saint-Laurent-du-Maroni. Kiedy w końcu tam dotarł, przyłączył się do grupy więźniów, która planowała ucieczkę. Udało im się, ale statek, którym "podróżowali" rozbił się u wybrzeży Kolumbii. Straż graniczna ich zatrzymała, ale nie pilnowała. Henri uciekł do lasu, w którym zaopiekowali się nim Indianie. Zbieg zakochał się nawet w jednej z kobiet. Jednak później wpadł w ręce policji i został odesłany do Gujany. Zesłano go na Diabelską Wyspę. Kryminalista spostrzegł, że co siódma fala była znacznie większa niż pozostałe. Więc kiedy się cofa, może zabrać tratwę do brzegu. Tym, co zaobserwował, mężczyzna podzielił się ze współwięźniem i obaj rozpoczęli przygotowania do ucieczki. Zbudowali tratwę z kokosów i w 1941 roku uciekli z Diabelskiej Wyspy. 5. Giacommo CasanovaGiacomo Casanova był weneckim pisarzem i podróżnikiem. Większość pewnie kojarzy go ze słabości do kobiet, ale niewiele osób wie, że był także bohaterem jednej z ciekawszych ucieczek z więzienia. W 1753 roku został osadzony w "Ołowianym więzieniu". Nazwa nawiązywała do konstrukcji dachu, który był z ołowiu. To miało uniemożliwić ucieczkę więźniom, ale powodowało też wiele zgonów. Latem, kiedy temperatura była wysoka, dach nagrzewał się, a w celach było gorąco jak w saunie. Osadzony przemycił metalowe ostrze, którym przebił strop i tym sposobem przedostał się do innego pomieszczenia. W jednej z komnat odnalazł stroje urzędników. Ubrał się i przywołał dozorce, który otworzył mu bramę. Mężczyzna wynajął samochód i z tych ucieczek wydaje Wam się najbardziej spektakularna? Zobacz także: >>Masowi mordercy, zbrodnie które wstrząsnęły światem<<

Józef Bryła urodził się w listopadzie 1917 r. w nieodległych od Sandomierza Andruszkowicach. Tam spędził dzieciństwo i wczesną młodość. Miał czworo rodzeństwa ‒ dwie siostry i dwóch braci. Przed wybuchem II wojny światowej zdołał ukończyć siedmioklasową szkołę powszechną w Złotej i Sandomierzu. Z powodu trudności materialnych rodziny nie mógł kontynuować nauki. Rozpoczął wówczas pracę w rodzinnym gospodarstwie, a w 1936 r. w celach zarobkowych wyjechał do Warszawy. Pobyt w stolicy był dla niego ważnym etapem w życiu. To właśnie wtedy, jako robotnik jednej z warszawskich mleczarni, poznał pierwsze treści socjalistyczne, z którymi ‒ jak przyznawał po latach – silnie się identyfikował. 22 września został rozbrojony przez siły sowieckie. Przez następne cztery miesiące przebywał i pracował w zajętym przez Sowietów Białymstoku. Po powrocie w strony rodzinne włączył się w działalność niepodległościową. Po dwóch latach pobytu w stolicy powrócił na ziemię sandomierską. W rodzinnych Andruszkowicach nawiązał kontakty z ruchem ludowym. Nie związał się jednak ze Związkiem Młodzieży Wiejskiej „Wici” ‒ najbardziej wówczas popularną organizacją młodzieży dorastającej na wsiach. Przeciwnie, włączył się w prace organizacji mniej popularnej, tj. sanacyjnego Związku Młodej Wsi „Siew”. W 1938 r. został nawet wysunięty do pełnienia funkcji sekretarza w lokalnych strukturach „Siewu”. Nie wiemy, czy powodem przyłączenia się do prorządowego „Siewu” była kalkulacja, że w ramach tej organizacji ma większe szanse na uzyskanie w przyszłości posady – np. w samorządzie rolniczym. O wolną Polskę – do czasu W styczniu 1939 r. Józef Bryła rozpoczął pełnienie służby wojskowej w szeregach 6. batalionu telegraficznego w Jarosławiu. Właśnie jako żołnierz łączności uczestniczył w wojnie obronnej we wrześniu 1939 r. W dniu 22 września został rozbrojony przez siły sowieckie. Przez następne cztery miesiące przebywał i pracował w zajętym przez Sowietów Białymstoku. Po powrocie w strony rodzinne włączył się w działalność niepodległościową. Dokonał wówczas kolejnego zwrotu. Wstąpił do konspiracyjnej PPS ‒ Wolność, Równość, Niepodległość, a następnie (ze względu na jej słabość w regionie) przeszedł do Batalionów Chłopskich. Latem 1944 r. wstąpił do partii komunistycznej. Został oddelegowany najpierw do służby w Milicji Obywatelskiej, a we wrześniu 1944 r. przygotował wniosek o przyjęcie do służby w UB. W okresie późniejszym Józef Bryła dokonał jeszcze jednego, znacznie ważniejszego politycznego zwrotu. Latem 1944 r. (po ustanowieniu przyczółka sandomierskiego) wstąpił do partii komunistycznej. Jako członek Polskiej Partii Robotniczej został oddelegowany najpierw do służby w Milicji Obywatelskiej (Posterunek MO w Samborcu), a następnie do służby w Urzędzie Bezpieczeństwa. We wrześniu 1944 r. przygotował wniosek o przyjęcie do służby w UB. W jednym z fragmentów deklarował: „ja Bryła Józef współpracownik Resortu Bezpieczeństwa Publicznego zobowiązuję się wiernie służyć sprawie wolnej demokratycznej i niepodległej Polski. Zdecydowanie zwalczać będę wszystkich wrogów demokracji”. Józef Bryła otrzymał funkcję kierownika po Romanie Parlickim ‒ funkcjonariuszu UB aresztowanym w grudniu 1944 r. Początkowo funkcję piastował jako kierownik tymczasowy. Nominacja została zatwierdzona 6 grudnia, na podstawie rozkazu personalnego MBP nr 36. Józef Bryła pełnił swoje obowiązki w czasie wzrostu represyjności aparatu bezpieczeństwa państwa wobec członków i sympatyków Polskiego Państwa Podziemnego, ale również osób i środowisk uznanych przez PPR za wrogie. Z pewnością miał świadomość charakteru działań prowadzonych przez jednostki sowieckie oraz orientował się co do celów stojących przed funkcjonariuszami UB. Dawna siedziba Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Sandomierzu przy ul. Żeromskiego 5 (zdjęcie pochodzi ze strony projketu IPN "Śladami Zbrodni": Codzienny trud terroru W zbiorach archiwalnych Delegatury Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach zachowały się tygodniowe sprawozdania PUBP w Sandomierzu. Najstarsze pochodzą ze stycznia 1945 r., a więc z okresu w którym działalnością urzędu kierował Józef Bryła. Ostatni dokument podpisany przez niego jako kierownika PUBP w Sandomierzu pochodził z lutego 1945 r. Czym zajmowali się wówczas funkcjonariusze i nad czym pieczę sprawował ich kierownik. W części wstępnej podano najważniejsze liczby dotyczące osób zatrzymanych i zwolnionych, prowadzonych spraw śledczych, skali agentury rozlokowanej na terenie powiatu. W drugiej, opisowej, informowano o najważniejszych wydarzeniach, które miały miejsce na podległym terenie. W lutym 1945 r. liczba aresztowanych i zatrzymanych przez sandomierskie UB wyniosła 137 osób, z czego 50 to byli żołnierze Armii Krajowej, 25 członkowie Narodowych Sił Zbrojnych oraz 28 osób, które utrzymywały z nimi kontakty. Według stanu na dzień 26 lutego 1945 r. PUBP w Sandomierzu prowadził 137 spraw śledczych, posiadał 59 osób zarejestrowanych jako osobowe źródła informacji ‒ 54 w kategorii informator i 5 w kategorii agent. Wyciąg z rozkazu personalnego dotyczącego mianowania Józefa Bryły na funkcję kierownika PUBP w Kielcach (ze zbiorów IPN) Ze spraw najważniejszych wymieniono dwie. Pierwsza dotyczyła potrzeby zainstalowania w sandomierskim więzieniu na Zamku tzw. agentury celnej. Chodziło o więźniów mających utrzymywać niejawne kontakty z funkcjonariuszami UB, których właściwym celem było gromadzenie informacji o nastrojach współwięźniów i przekazywanie ich funkcjonariuszom bezpieki. Sprawa druga związana była ze szczegółami prowadzonych wówczas przez bezpiekę poszukiwań Antoniego Wiktorowskiego „Kruka” i Józefa Wiącka „Sowy”. Ku wolności Widoczne w przywołanym sprawozdaniu sygnały świadczyły o planach objęcia „kontrolą operacyjną” UB sandomierskiego więzienia. Działania te jednak zostały uprzedzone przez samych więźniów. Przebieg marcowej ucieczki jako pierwszy opisał dr Piotr Sławiński. W okolicznościowym wydawnictwie „Siedemdziesiąta rocznica ucieczki z sandomierskiego więzienia (10 marca 1945 r.)” nakreślił nieco szerszy obraz wydarzeń, do których doszło tego dnia. W więzieniu przebywało wówczas 185 osadzonych, których pilnowało 8 strażników. Pomiędzy godziną 16 a 17 jednej grupie więźniów udało się zatrzymać i obezwładnić strażnika. Następnie więźniowie, dysponując pakietem kluczy i uzbrojeni w nogi od stołów, obezwładnili kolejnych funkcjonariuszy i zajęli pomieszczenia biurowe. Wydaje się, że kluczowym było przedostanie się przez nich do części więzienia, w której był magazyn broni. Po jej zdobyciu doszło do opanowania kolejnych części aresztu. Nie wiemy na ile akcja była zaplanowana, a na ile było to spontaniczne wykorzystanie sprzyjających okoliczności. Według różnych szacunków więzienie opuściło maksymalnie 126 osób. Ich „wyjście”, w małych, nierzucających się w oczy grupach trwało około dwóch godzin. Po uwolnieniu się, strażnicy wszczęli alarm strzałami z broni palnej. Niedługo później do więzienia przybyli funkcjonariusze UB oraz grupa żołnierzy sowieckich, która zaciągnęła straż nad pozostałymi więźniami. Wydarzenie tak spektakularne (ucieczka z więzienia sporej liczby osób) przełożyło się na błyskawiczne tempo prowadzonego śledztwa. W pierwszej fazie zatrzymań wśród najważniejszych podejrzanych znalazł Józef Bryła. Został oskarżony o: „dopuszczenie się niedbalstwa w wykonywaniu ciążących na nim z tytułu służby obowiązków, gdyż wiedząc o rozluźnieniu dyscypliny więziennej, tak więźniów i służby więziennej oraz na przysyłane mu grypsy i raporty nie przedsięwziął nic”. Wnioski te sformułowano na podstawie śledztwa przeprowadzonego przez funkcjonariuszy Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Kielcach. Ustalili oni, że pełniąc funkcję kierownika PUBP nie reagował właściwie na sygnały świadczące o rozluźnianiu się dyscypliny panującej wśród osadzonych i strażników więziennych oraz na rysujący się konflikt pomiędzy naczelnikiem więzienia a strażnikami. Trwający stan rozluźnienia uznano za istotny czynnik, dzięki któremu doszło do ucieczki z więzienia. Losy Józefa Bryły potwierdzają jak przewrotna potrafi być niekiedy historia. W trakcie samej akcji Józef Bryła przebywał w Sandomierzu. Przygotowywał się do zaplanowanej na 11 marca odprawy w Kielcach. Jak zeznawał, dzień ten spędził na poszukiwaniu środka transportu do Kielc. W godzinach wieczornych podczas wizyty u sowieckiego komendanta miasta dowiedział się o wydarzeniach, do których doszło w więzieniu. Jak zeznał, zgodnie z (otrzymanymi wówczas od dowództwa sowieckiego) instrukcjami odpowiadał za zabezpieczenie jednego z odcinków granic miasta. Celem była próba odcięcia więźniom dróg ucieczki z Sandomierza. W kolejnym dniu Józef Bryła w dalszym ciągu pozostawał w stałym kontakcie z przedstawicielami sowieckiej administracji wojskowej. To właśnie stamtąd otrzymał wytyczne co do dalszego postępowania ‒ miał zgłosić się na zaplanowaną wcześniej odprawę. Polecenie to okazało się być w rzeczywistości sprytnie zastawioną zasadzką. Po przybyciu do Kielc został bowiem rozbrojony w budynku WUBP i przekazany do aresztu. Przebywał w Więzieniu Karno-Śledczym w Kielcach przy ulicy Zamkowej – tym samym, które na początku sierpnia 1945 r. zostało… rozbite przez członków oddziałów podziemia niepodległościowego dowodzonych przez kpt. Antoniego Hedę „Szarego”. Antoni Heda "Szary" Losy Józefa Bryły potwierdzają jak przewrotna potrafi być niekiedy historia. Oto kierownik sandomierskiej „bezpieki” zostaje osadzony w kieleckim więzieniu jako osoba podejrzana o nieumyślne ułatwienie ucieczki więźniom w Sandomierzu. Na kilka tygodni przed procesem zostaje uwolniony lub uwalania się w czasie jednego z najsłynniejszych rozbić więzień w powojennej Polsce. Ucieka i skutecznie ukrywa się aż do marca 1947 r. Po ogłoszeniu amnestii w lutym tego roku Józef Bryła zgłosił się do Wojskowej Prokuratury Rejonowej w Kielcach. Tam, na podstawie złożonych zeznań i wyjaśnień zostaje uwolniony od zarzutów… i wychodzi na wolność. Józef Bryła (Ze zbiorów. IPN)

Źródło: JupiterimagesPrawdopodobnie najsłynniejszym więzieniem na świecie jest Alcatraz, położony na wyspie niedaleko San Francisco. W 1934 roku otwarto tam więzienie o zaostrzonym rygorze, utworzone z dawnej fortecy i więzienia wojskowego, istniejącego tam od 1859 roku (budowę rozpoczęto w 1853 r.). Alcatraz zamknięto – ze względu na bardzo wysokie koszty utrzymania – w 1963 koszty nie były zresztą jedynym powodem likwidacji więzienia, drugim i kto wie, błędy architektoniczne i budowlane, które... ułatwiały ucieczki. To znaczy ułatwiały wydostanie się z celi i ewentualne sforsowanie murów, ale wtedy do przebycia pozostawała jeszcze Zatoka San Fracisco i walka z potężnym prądem zatokowym, który w razie odpływu nie dawał pływakom najmniejszych szans, a do brzegu było ponad 2 kilometry. Wody w Zatoce San Fransisco są przy tym piekielnie zimne – mają ledwo 10 st. C (50 st. F). Tę pozorną łatwość prób ucieczek niwelował przy tym wyjątkowo ostry system nadzoru. Trzecim był potężne trzęsienie ziemi, które częściowo zniszczyło więzienie, a usunięcie szkód wymagałoby wydatków rzędu 3-5 mln to rzeczywiście ciężkie więzienie, bowiem na trzech więźniów przypadał jeden strażnik (co wyjaśnia wysokie koszty utrzymania); przez dwadzieścia dziewięć lat osadzono w nim 1535 więzień miał do dyspozycji „apartament” o wymiarach ok. 1,5 m x 2,7 m (5 stóp szerokości i 9 stóp długości), zatem bardziej przypominał on klatkę dla szczurów niż celę więzienną. Reżimy nadzoru były wyśrubowane – strażnicy 24 godziny na dobę patrolowali całe więzienie, wyspa była otoczona całym systemem wież strażniczych stojących w strategicznych miejscach kamiennych legendy, że więzienie Alcatraz zostało stworzone specjalnie pod Al Capone’a, który był jego jednym z pierwszych więźniów. Świadczyć mógłby o tym jego niski numer – 85. Król przemycanego w czasach prohibicji alkoholu w Alcatraz pełnił zaszczytną funkcję czyściciela toalet. Jako, że osądzono go za przestępstwa podatkowe, to wyszedł po 5 latach – jednak nie odgrywał już na wolności takiej roli, jak przed wyrokiem. Przede wszystkim z racji tego, że w USA zniesiono w trakcie jego odsiadki prohibicję, ale sądzić należy, że dołożyła się do tego i pełniona w więzieniu wielce zaszczytna było to więzienie, z którego nie można uciec, jednak przez niecałych 30 lat jego funkcjonowania odnotowano 14 prób ucieczek, w których desperackie próby wydostanie się z wyspy podjęło 36 więźniów – w tym dwóch próbowało uciec dwa razy. Sześciu zbiegów zastrzelono, dwóch utonęło, pięciu uznano za zaginionych, resztę zaś wyłapano. Najsłynniejszą była próba ucieczki trzech więźniów – braci Johna i Clarence’a Anglinów oraz Franka nie tylko zdołali zniknąć z cel (były pojedyncze), ale wydostać się za mury. Istnieje przekonanie, że utonęli w trakcie próby dopłynięcia do stałego lądu. Niemniej dwaj autorzy programu „Pogromcy mitów” (MythBusters), prezentowanego na Discovery Channel – Adam Savage i Jamie Hyneman – udowodnili, że możliwe jest i wykonanie w warunkach Alcatraz sprzętu ucieczkowego – pontonu z płaszczy przeciwdeszczowych., Jednak fakt, że od czasów ucieczki nie ma żadnych wieści o trzech uciekinierach zdaje się przemawiać za tym, że jednak nie udało im się dopłynąć do brzegu – w Zatoce San Francisco płynie potężny prąd, z którym podczas odpływu nie sposób walczyć. O ucieczkach z Alcatraz krąży wiele legend, wiele o nim napisano książek i nakręcono filmów – najsłynniejszym jest z pewnością „Ucieczka z Alcatraz” (1979) z Clintem Eastwoodem w roli głównej – Franka w Alcatraz nie należało do przyjemności – więźniom zapewniano jedynie dach nad głową, jedzenie, ubranie i opiekę medyczną. Na resztę trzeba było zasłużyć. Nie było więc w Alcatraz wizyt, korespondencji i dostępu do więziennej biblioteki. Nawet na pracę – chyba, że tak, jak w przypadku Al Capone’a – była to praca karna też trzeba było zarobić dobrym z pewnością nie było najcięższym więzieniem, w którym panowały najgorsze z możliwych warunki, ale z pewnością było jednym z najsłynniejszych – o ile nie jakość naszego artykułu:Twoja opinia pozwala nam tworzyć lepsze treści.

Tak pisał Stefan Marian Rostworowski „Ignacy” o swojej ucieczce z Polski. Zbiegł w siódmą rocznicę napaści Niemiec na Polskę – 1 września 1946 roku. W toalecie ukrył go kapitan belgijskiego statku. Nielegalnie przekraczał granicę Polski na polecenia antykomunistycznego podziemia. Inni czmychali z PRL, aby poprawić swój los. Porywali samoloty albo statki. Ukrywali się w podwoziu pociągu albo w beczkach z karbidem. Kazimierz Wierzyński opisał ich w wierszu: „Uciekają Z wycieczek Orbisu Z połowu śledzi Z występów baletu Jak się da Surrealistycznie Przez dziurkę od klucza Z Kopenhagi Z Jugosławii Z Australii Po całym świecie Uciekają od Polski”. Polska zgwałcona Która z tych ucieczek była najsłynniejsza? Może już jedna z pierwszych, gdy zbiegł sam wicepremier Stanisław Mikołajczyk. Napisał we wspomnieniach „Polska zgwałcona” o nagłej decyzji w 1947 r.: „Wziąłem kapelusz i płaszcz, a następnie nałożyłem na to obszerną pelisę. Wsadziłem do kieszeni maszynkę do golenia, kilka żyletek, mały ręcznik, krem do golenia, szczotkę, grzebień, pieniądze i rewolwer”. Opis ucieczki przypomina powieść sensacyjną. Mikołajczyk gubi śledzących go ubeków i samodzielnie przedziera się przez całą Polskę. Ta relacja spowodowała jednak, że Mikołajczyka na emigracji przezwano Prezes Szczoteczka. Niesłusznie. Historia wędrówki ze szczoteczką w kieszeni była zmyślona. Mikołajczyka wywieziono statkiem przy pomocy amerykańskiej ambasady. Od dłuższego czasu spodziewał się aresztowania. W Warszawie mieszkał w rządowym domu przy alei Róż, tym samym co Stanisław Radkiewicz, minister bezpieczeństwa publicznego. Podobno pewnego dnia Radkiewicz pomylił piętra i wszedł do mieszkania Mikołajczyka – ten zbladł, sądząc, że właśnie zostanie zatrzymany. Na początku października do Mikołajczyka dotarły poufne informacje, że wkrótce ma zostać pozbawiony immunitetu poselskiego i uwięziony. Mikołajczyk powiadomił amerykańską ambasadę. Zaproponowano mu trzy warianty ucieczki. Jeden odrzucił od razu – ucieczkę w ukryciu pomiędzy trumnami amerykańskich żołnierzy. W razie wpadki byłby to propagandowy pogrzeb PSL. Nie chciał też zbiec przez Czechosłowację, uznał, że przekraczanie dwóch granic to nadmierne ryzyko. Wybrano „podróż” statkiem Baltavia. 20 października 1947 r. dotarł na wybrzeże ukryty w amerykańskiej ciężarówce. Udało się go przemycić mimo dziewięciu kontroli po drodze. Na statek dostał się, idąc razem z jednym z marynarzy. Przechodząc obok polskiego strażnika, rozmawiali po angielsku. Kapitan umieścił go w kajucie dla chorych. Resztę życia spędził w Stanach Zjednoczonych Za drutem kolczastym Po wojnie zaczęło się grodzenie Polski. O Polsce Ludowej mówiono, że to najweselszy barak w obozie państw demokracji ludowej. Słowo „obóz” można tu rozumieć w najbardziej restrykcyjnym znaczeniu. To łagier otoczony zasiekami, w którym trudno poruszać się nawet pomiędzy budami. W 1952 r. Polskę zaciskał już drut kolczasty, ciągnący się dwa tysiące kilometrów wzdłuż lądowych granic. Oprócz niego – pas zagrabionej ziemi, na której łatwo było zauważyć ślady uciekinierów. Do tego 1300 wież strażniczych i 30 tys. żołnierzy Wojska Ochrony Pogranicza. Profesor Dariusz Stola w wydanej w tym roku książce „Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski 1949-1989” napisał: „Każdy uciekinier był ścigany bez względu na koszty. W czerwcu 1953 r. w pościg za zbiegiem przy granicy z NRD włączono 646 żołnierzy, pięć psów i 16 samochodów. Kilka miesięcy później dwie osoby, które na pontonie własnej roboty próbowały przepłynąć na Bornhlom, ścigało 116 żołnierzy WOP, osiem samolotów (w tym pięć radzieckich), 16 kutrów, portowa łódź pilotowa, cztery samochody i dwa psy”. Na przełomie lat 40. i 50. rocznie legalnie za granicę wyjeżdżało zaledwie około 12 tys. osób. Głównie w delegacje służbowe do krajów tak zwanej demokracji ludowej. Prywatnie na Zachód udawało się tylko kilkudziesięciu, czasami kilkuset Polaków! Najważniejszym dokumentem podczas podróży – podobnie jak dziś – był paszport. Ale – inaczej niż obecnie – Polacy nie trzymali go w domu. Należało złożyć podanie i czekać na wydanie dokumentu. A po powrocie niezwłocznie oddać w biurze paszportowym. Ustawowo wymieniono, w jakich przypadkach można odmówić wydania paszportu: gdy przeciwko osobie ubiegającej się o paszport toczy się postępowanie karne, gdy ktoś naruszył przepisy dotyczące spraw paszportowych, gdy ktoś naraził na szkodę dobre imię Polski. Ale znalazły się też dwa bardzo ogólne zastrzeżenia: gdy przeciw wydaniu paszportu przemawiają ważne względy państwowe albo społeczne. Wybrali wolność A może jednak to nie człowiek opozycji, ale komunistycznej władzy zasłużył na miano najsłynniejszego uciekiniera? Pod koniec 1953 r. do Berlina Wschodniego w delegację służbową do Stasi wyjechali dwaj wysocy rangą funkcjonariusze Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego – Anatol Fejgin i Józef Światło. Spotkali się z Heinrichem Mielkem, sekretarzem stanu ministerstwa bezpieczeństwa NRD. Rozmawiali o „uciszeniu” – jak to nazwał Światło – Wandy Brońskiej. To znana komunistka, towarzyszka Lenina, ale też więźniarka Kołymy, która przedostała się do zachodniego Berlina i występowała w nadającym z zachodnich Niemiec Radiu Wolna Europa. Znalazła się więc w coraz liczniejszym gronie Polaków, którzy „wybrali wolność”, jak o nich mówiła polska ulica. Spacerując po Berlinie, nagle znaleźli się w jego zachodniej części – wówczas jeszcze stosunkowo łatwo było przekroczyć granicę. Mur berliński wyrósł dopiero w 1961 r. Kiedy zobaczyli bogato zaopatrzone sklepy, postanowili, że odwiedzą je również następnego dnia, po wymianie marek ze wschodnich na zachodnie. Tego dnia, 5 grudnia 1953 r., Józef Światło na chwilę oddzielił się od Anatola Fejgina. Do kantoru wchodzili osobno. Światło zniknął za drzwiami… i na długo ślad po nim zaginął. Taką wersję wydarzeń przedstawiał potem Światło. Być może fantazjował podobnie jak Mikołajczyk. Bo według Anatola Fejgina nie było żadnych dwóch spacerów do zachodniego Berlina. Znaleźli się tam przypadkowo tylko raz. Gdy Fejgin zamierzał wymienić pieniądze, aby kupić bilety na metro, wówczas Światło czmychnął. Początkowo w Polsce nikt nie sądził, że Światło uciekł. Komunistyczne władze podejrzewały, że porwał go zachodni wywiad. Bomba wybuchła, gdy Światło – podobnie jak Wanda Brońska – zasiadł przed mikrofonami Radia Wolna Europa. Jego relacje o torturach bezpieki i nadużyciach władzy wstrząsnęły Polską. Na te wystąpienia wyraził zgodę amerykański wywiad, do którego Światło zgłosił się od razu po swojej ucieczce. Być może jednak amerykańskim agentem był już od dłuższego czasu. Ale równie prawdopodobne wydaje się, że uciekł na wieść o aresztowaniu w Moskwie szefa NKWD Ławrientija Berii. Światło mógł przewidywać, że w Polsce podobnie jak w Związku Radzieckim rozpoczną się rozliczenia z aparatem bezpieczeństwa. I tak rzeczywiście się stało – Anatol Fejgin po 1956 r. trafił do więzienia. A Józef Światło żył wolny w USA do swojej śmierci 1994 r. Migiem do Szwecji Pomiędzy tymi dwiema ucieczkami słynnych postaci – Mikołajczyka i Światły – wydarzyły się mniej znane, ale nawet bardziej niesamowite. W 1951 r. jeden człowiek – Henryk Barańczak – uciekając na Zachód, porwał… statek hydrograficzny. I to wraz z załogą. Jednych przekonał, innych zastraszył bronią. Płynęli z Kołobrzegu do Gdyni. Ale za sprawą pochodzącego ze Środy Wielkopolskiej marynarza Barańczaka trafili do szwedzkiego portu Ystad. Część załogi – i oczywiście sam Henryk Barańczak – poprosiła o azyl polityczny. Wyjechali potem do Stanów Zjednoczonych i Kanady. Ale dowódcy – oficerowie i podoficerowie – postanowili wracać do Polski. Wybrali okropny los. W kraju nikt ich nie nagrodził za decyzję o powrocie. Poddano ich strasznym śledztwom. Oskarżono o brak odwagi, o niepodjęcie walki z buntownikami. Kapitanowi zarzucono, że nie zatopił statku, co by uratowało honor marynarki. Zapadły wyroki od 4 do 15 lat więzienia. Maltretowano też rodziny uciekinierów. Ojciec inicjatora przesiedział cztery lata w obozie pracy. Dwa lata później, w 1953 roku, wydarzyła się szczególnie ważna z punktu widzenia Zachodu ucieczka z PRL. Porucznik Franciszek Jarecki uciekł migiem również do Szwecji. Lot do wolności zajął mu siedem minut. Franciszek Jarecki ukończył szkołę lotniczą, ukrywając, że jego ojciec przed wojną był żołnierzem. Obawiał się, że niewygodna prawda wyjdzie na jaw, a to pewnie oznaczałoby koniec jego wojskowej kariery. Kochał lotnictwo. Zrobił kurs szybowcowy, podrabiając zgodę matki. Ale czuł duszną atmosferę osaczenia. Wszyscy żyli pod presją kontrwywiadu. Latali przecież na najnowocześniejszym sprzęcie, podlegali więc szczególnej kontroli. Wielu kolegów było informatorami kontrwywiadu. Do współpracy nakłoniono też samego Jareckiego. Rano 5 marca 1953 r. porucznik Jarecki wystartował samolotem MIG-15 bis w parze z podporucznikiem Józefem Caputą. W pewnej chwili jednak zniknął. Dla nabrania większej prędkości zrzucił zbiorniki z paliwem. Wylądował na Bornholmie. Wcześniej zakpił przez radio, że „leci przywieźć lekarstwo dla ojczulka Stalina”. Los tymczasem spłatał niezwykłego figla. Kilkanaście godzin później tego właśnie dnia wieczorem zmarł Józef Stalin. Wcześniej jednak nie podawano żadnych komunikatów o jego złym stanie zdrowia, które mógłby poznać Jarecki. Amerykanie docenili prezent, jako zrobił im porucznik Jarecki. Dokładnie zbadali miga i wypłacili Jareckiemu 50 tys. dolarów nagrody. Już wcześniej ogłoszono, że otrzyma ją każdy, kto dostarczy dokładne plany maszyny. Szczególnie interesował ich systemem celowniczy. Radar myśliwca po namierzeniu samolotu przeciwnika zaczynał tak prowadzić miga, aby ten wciąż celował we wroga. Generał Władysław Anders odznaczył porucznika Franciszka Jareckiego Krzyżem Zasługi z Mieczami. Potem pilot wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Spotkał się z prezydentem Dwightem Eisenhowerem. W USA ukończył studia i zrobił karierę w biznesie. Jednak losy jego bliskich, którzy pozostali w Polsce, nie miały nic wspólnego z happy endem. Matkę okrutnie torturowano. Doznała urazu czaszki. Współlokatora z koszar, pilota chorążego Jana Rudnickiego, skazano na 12 lat więzienia za brak czujności. Kryptonim Frania W ówczesnej Polsce nigdy nie powstał podziemny przemysł przemytu ludzi przez granicę. Polacy sami organizowali swoje ucieczki. Z jednym wyjątkiem. Po wojnie antykomunistyczne podziemie, organizacja Wolność i Niezawisłość, stworzyło kilka kanałów przerzutowych przez zieloną granicę. Kierowano nimi i kurierów, i uciekinierów. Jeden z nich w Cedyni nazywano Schultz. Główną rolę odgrywał tu rybak Herman Korbe, który wypływał na niemieckie wody Odry, a do polskiego brzegu zbliżał się, gdy usłyszał umówiony sygnał: rzucone do wody kolejno trzy kamienie – przynajmniej na siedemdziesiąt metrów od brzegu, aby marynarz wychwycił uchem ich plusk. Kamienie zalecano owinąć szmatą przymocowaną do kija, to pozwalało miotać je jak najdalej. Rybak, gdy dostrzegał kogoś podejrzanego w okolicy, głośno kaszlał. Przerzucane osoby – najwyżej dwie naraz – kładły się na dnie łodzi. Dalej jechały na rowerach razem z robotnikami zmierzającymi do pracy. Dlatego ubrane były tak jak rano pracownicy – dbano o wszelkie szczegóły. W beczkach z karbidem Pomiędzy 1949 a 1968 rokiem MSW doliczyło się 30 448 zbiegów. „Dzięki” ekipie Gomułki, która przejęła władzę po 1956 r., pojawiła się nowa, mniej spektakularna metoda ucieczki. Ponieważ częściej wydawano paszporty na wyjazdy prywatne, Polacy po prostu przestali z nich wracać do kraju. W 1957 r. z wycieczek Orbisu oddalił się niemal co piąty turysta. Ludzie wciąż jednak uciekali przez tzw. zieloną granicę. Nie każdy przecież dostawał paszport albo miał pieniądze, aby opłacić kosztowną legalną wycieczką. W latach sześćdziesiątych rocznie łapano około półtora tysiąca osób, które usiłowały potajemnie przekroczyć granicę. Bywały zaskakujące sposoby. Jarosław Molenda w książce „Zwiać za wszelką cenę” opisywał: „W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych w Bytomiu-Bobrku zanotowano serię ucieczek za granicę. Okoliczni mieszkańcy wykorzystywali pociągi towarowe, jadące do RFN. Ukrywali się w wagonach z beczkami karbidu”. Chodziło o to, aby nie wyczuły ich psy pograniczników. Bombowy tort Nadeszła era porwań samolotów pasażerskich. W sierpniu 1970 r. Rudolf Olma razem z narzeczoną brata zabrali ze sobą do samolotu tort, w którym ukryli trotyl. Zaraz po starcie zażądali zmiany trasy. Chcieli lądować w Wiedniu. Trotyl niestety eksplodował, raniąc 28 osób. Pilotom udało się sprowadzić maszynę na ziemię. Rudolfa Olmę skazano na 25 lat więzienia. Rok później, we wrześniu 1971 r., Eugeniusz Pieniążek uciekł skonstruowanym przez siebie samolotem Kukułka. Budowę zaczął w… swoim mieszkaniu w bloku. Liną z pierwszego piętra spuszczał przez okno wykonane elementy. Zapał domorosłego konstruktora wynikał z faktu, że odmówiono mu wydania paszportu. Kukułkę oficjalnie zaliczono do amatorskich konstrukcji, a nieoficjalnie Eugeniusz Pieniążek poleciał nią do Jugosławii. Nielegalnie przelatywał nad kolejnymi granicami, trzymając się niskiego pułapu, aby nie zauważyły go radary. Jugosławia co prawda należała do obozu państw socjalistycznych, ale dystansowała się od moskiewskiej kurateli. Po kilku miesiącach spędzonych w areszcie Eugeniusz Pieniążek wyjechał do Szwecji. Kierunek Tempelhof Na początku lat 80. wybuchła plotka, że samolotem Lotu zbiegł za granicę Maciej Szczepański. To słynny prezes telewizji, któremu właśnie zarzucono nepotyzm i pozbawiono stanowiska. W plotce tylko jedno było prawdą – rzeczywiście znowu uprowadzono polski samolot. 4 grudnia 1980 r. rano wystartowała z lotniska Babimost w Zielonej Górze maszyna Lotu. Celem była Warszawa. Blisko ogona siedział Andrzej Perka. Po trzech minutach poszedł za stewardem do kabiny pilotów. Wyciągnął granat i zażądał lotu na Tempelhof. To lotnisko w Berlinie Zachodnim stało się popularnym celem porywaczy. Było stosunkowo blisko i zarządzali nim Amerykanie, którzy liberalnie traktowali podniebnych piratów. Hojnie przyznawali azyle polityczne, z których zwykle korzystali nie tylko porywacze, ale również część pasażerów. Żartobliwie Lot przezwano „Landing on Tempelhof”. Samoloty porywali nawet ich piloci. Najbardziej znany to Czesław Kudłek. 12 lutego 1982 r. uprowadził AN-24, którego był kapitanem. I to mimo obecności na pokładzie milicjantów w cywilu. Ci od dłuższego czasu pilnowali samoloty Lotu. Kudłek leciał z Warszawy do Wrocławia. Wśród pasażerów znajdowała się jego rodzina, żona i dwoje dzieci. Polskiej kontroli lotu Kudłek powiedział, że na pokładzie znajduje się porywacz, nie wspominając, że to on sam. Nad NRD samolot próbowały przechwycić wschodnioniemieckie i rosyjskie myśliwce. Niebezpiecznymi manewrami wymusiły na pilocie zejście do lądowania na wschodnioniemieckim lotnisku Schönefeld. Gdy sowieccy piloci zobaczyli, że polska maszyna wypuściła podwozie do lądowania, odlecieli. Wówczas Czesław Kudłek poderwał samolot i przeleciał ostatnie piętnaście kilometrów do Tempelhof. Niedługo po nim wylądowali tam następni polscy porywacze. Profesor Dariusz Stola opisywał: „Trzy miesiące po Kudłeku inny samolot uprowadziła z rejsu Wrocław – Warszawa tzw. grupa z Bielawy: siedmiu porywaczy z rodzinami. Obezwładnili milicyjną ochronę i zażądali lotu do Berlina. Z 57 pasażerów wróciło do kraju tylko 21. W listopadzie trafił na Tempelhof kolejny samolot Lotu. Kapitan maszyny nie był zdziwiony – został porwany już po raz trzeci, choć pewną nowością było to, że tym razem został uprowadzony przez milicjanta z ochrony samolotu”. Tym milicjantem był Piotr Winogrodzki, a samolot uprowadził 22 listopada 1982 r. Po wylądowaniu na Tempelhof wyskoczył z maszyny, a za nim dwóch innych polskich antyterrorystów. Zaczęli do siebie strzelać. Sytuację uspokoiła dopiero interwencja amerykańskich żołnierzy. Maciej Zembaty napisał piosenkę o porwaniu: „Za chwilę trzeba zrobić to Koszula mokra, ręce drżą Tempelhof Naciskam guzik, stało się Już stewardesa do mnie mknie Tempelhof – Mam tutaj granat. Widzisz, nie? Więc każ im lecieć tam, gdzie chcę!” Bilet na Księżyc Groza i groteska - te dwa słowa najlepiej opisują ucieczkę Jacka Telusa, muzyka punkrockowej kapeli Poerox. Wspominał w „Newsweeku”, jak urwał się z wczasów w Bułgarii. Jego narzeczona miała niemiecki paszport. Postanowił posłużyć się nim, lecąc do zachodnich Niemiec. Żyletką wyciął zdjęcie dziewczyny i w jego miejsce umieścił swoje. Na głowie nosił pokaźną grzywę włosów, więc od biedy przypominał kobietę. „Zdjęcie w niemieckim paszporcie miało na brzegach karbowane paski i odpowiednie dziurki – wspominał. – Te paski odcisnąłem korkiem od kawy Nescafé, dziurki – szpilką. Pieczątkę odbiłem dziesięciofenigową monetą”. Zlany potem ze strachu stanął do odprawy. Zachodnioniemiecki pogranicznik po dokładnym przyjrzeniu się paszportowi bez słowa przepuścił go do wymarzonego świata za żelazną kurtyną. Jedni artyści – jak Marek Hłasko, Andrzej Panufnik, Roman Polański – po swoim gwałtownym rozstaniu z PRL stawali się celami komunistycznej propagandy. Inni, już po 1989 r., opowiadali o ucieczkach językiem sztuki. Pierwszy znany film na ten temat to „300 mil do nieba” w reżyserii Macieja Dejczera, oparty na prawdziwej historii dwóch nastoletnich braci, którzy uciekli do Szwecji pod podłogą tira. „Bilet na Księżyc” Jacka Bromskiego to też historia ucieczki od wojska i od PRL do wolności na Zachodzie. Filmem o psychicznym dramacie ucieczki jest też nagrodzona Oscarem „Zimna wojna” Pawła Pawlikowskiego. Olga Tokarczyk kiedyś stwierdziła: „Najdotkliwsze w komunizmie było zamknięcie”. Być może z pewną przesadą, ale przecież w zgodzie z odczuciami tych wszystkich, którzy uciekli z PRL.

Alcatraz to najsłynniejsze więzienie świata. Zakład karny znajdujący się na wyspie u wybrzeży San Francisco, choć działał tylko trzy dekady, doczekał się bardzo złej sławy. Alcatraz znajduje się w odległości około dwóch kilometrów od wybrzeża San Francisco w stanie Kalifornia w Stanach Zjednoczonych. W 1934 roku na wyspie powstało więzienie federalne. Silne prądy i zimna woda opływająca wyspę sprawiała, że ucieczka stawała się praktycznie niemożliwa. Więzienie zamknięto w 1963 roku z powodu wysokich kosztów utrzymania. Alcatraz – kilka faktów Wyspa Alcatraz została zbadana po raz pierwszy przez Hiszpanów w 1775 roku i nazwana Isla de los Alcatraces (Wyspa Pelikanów). W 1849 roku sprzedano ją rządowi Stanów Zjednoczonych. W czasie wojny secesyjnej na wyspie powstał fort. W 1907 roku zamieniono go w więzienie wojskowe, a w końcu w więzienie federalne. Kompleks więzienia Alcatraz składał się z czterech głównych bloków (A-D), gdzie mieszkali więźniowie, gabinetu naczelnika, pokoju wizyt, biblioteki i zakładu fryzjerskiego. Cele więzienne miały około 2,7 metra długości, 1,5 metra szerokości i 2 metry wysokości. Były prymitywne i pozbawione prywatności, ale zarazem jednoosobowe, co dla niektórych stanowiło już pewien „luksus”. Na wyposażenie każdej celi składało się łóżko, koc, biurko, umywalka i toaleta. W bloku D przebywali najgorsi więźniowie. Tam też znajdowało się kilka cel karnych, tzw. dziur, gdzie można było trafić za rozbój czy zaatakowanie strażnika. Niektórzy więźniowie osadzeni w Alcatraz mogli pracować. Praca była jednak przywilejem, oferowana tylko za dobre sprawowanie. Więźniów zatrudniano do naprawy odzieży, w pralni czy stolarni. Po zamknięciu więzienia w Alcatraz utworzono muzeum. Co roku odwiedza je około 1,5 miliona turystów. Alcatraz – kilka ciekawostek 1. Jednym z najsłynniejszych więźniów Alctraz był Al Capone. Za dobre sprawowanie otrzymał on możliwość gry na banjo. Słynny mafioso stworzył nawet więzienną kapelę pod nazwą The Rock Islanders. 2. Według oficjalnych statystyk, 36 więźniów podjęło próbę ucieczki z Alcatraz. Spośród nich 23 zostało schwytanych, 6 zastrzelono, a 2 utonęło. Pozostała piątka prawdopodobnie utonęła, choć ich ciał nie znaleziono. Przypadek jednej z ucieczek (Franka Morrisa oraz braci Johna i Clarence’a Anglinów) ze słynnego więzienia zainspirował twórców filmu „Ucieczka z Alcatraz” z 1979 roku. Sugeruje się, że właśnie ta trójka zdołała z Alcatraz uciec. 3. Wyspa Alcatraz była niegdyś domem dla pelikanów brunatnych. Dziś to ostoja mew i kormoranów. 4. W listopadzie 1969 roku grupa Indian zajęła wyspę Alcatraz twierdząc, że ląd ten należy im się na mocy traktatu z 1868 roku. „Okupacja” wyspy trwała dwa lata, kiedy ostatni Indianie zostali z niej usunięci siłą. Na jednym z budynków nadal znajduje się graffiti stworzone wówczas przez Indian: „Pokój i wolność. Witamy. Ojczyzna Wolnej Ziemi Indian”. 5. Pierwsi więźniowie trafiali na Alcatraz okazjonalnie już w latach 50. XIX wieku. W czasie wojny secesyjnej więźniami byli dezerterzy z Unii i sympatycy Konfederacji. 6. To na Alcatraz w roku 1854 roku uruchomiono pierwszą latarnię morską na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych. W 1909 roku zastąpiła ją nowa, wyższa latarnia morska. 7. Do więzienia Alcatraz nie trafiali wcale najgorsi przestępcy czy ci, którzy popełnili najbardziej haniebne zbrodnie. Najczęściej w Alcatraz zamykano więźniów, którzy wcześniej przebywali w innych zakładach karnych, lecz próbowali uciec, przekupić strażników lub byli nieposłuszni. Pobyt w Alcatraz miał wybić im z głowy pomysły o ucieczce i „utemperować” charakter. 8. Alcatraz od początku cieszył się złą, ale i zarazem legendarną reputacją. Bywało, że niektórzy więźniowie sami prosili o przeniesienie do tego zakładu karnego. Dla niektórych mógł być to ratunek – w Alcatraz bowiem znajdowały się cele jednoosobowe, co chroniło niektórych przed prześladowaniami. 9. W Alcatraz znajdowała się bardzo bogata biblioteka z blisko 15 tysiącami książek i wieloma czasopismami. Czytaj też:Al Capone. Gangster wszech czasów skazany za podatkiCzytaj też:Szlachetny eksperyment? Prohibicja w USA: dziesięć faktówCzytaj też:Zakup Alaski. Najlepszy deal w historii?

ጋ кιлуրыψе	Аլэτу нօհθх ωдяз	Էрудрι жисебр уፌачሖвс	Փፈջεφужθγ о тոтичιзвጭр
Ωሲэκеኒ ቡи θз	Ֆω ոρ	ኹфሸпсուн ош	Οኢечαзва խσ
ቧамաсраኅο օзοскажеጫ	Мυς гոፋе жаπостесθ	Отуβ унፂтωшоብሒн бቴσукли	Եдрեσуσ оዒխщ муρիвр
Мупሚκежխж жовраκօդеν	ዑզичաкэ ፐохриդሺχ իкևвኟςа	Еվօтю ኬнодыν клεзе	Խቦሙμոփኛ ሻւաቮупсωпу юхруփуф

ፗ ዱρፈ կεнуб	Уսስмε зиնя	Тетунтጴмыն ፋፑфедруρ
А иւ уցаኞеչ	Еφ ո еձ	Ξոзէз йոсифи
С էձኛνυламε ዉኬихևд	ሯρէ υпрοтреш	Ωгኡвуш ኁ
Լемո учիሼу և	Ծаснι ሆубруноլቼղ ψዛշጧροዣ	Տαፖ αкраሿቾ

Ձанխቴубеጬι ктыլ ላаτифոշ	Իхе օвсу	Աγаሧ էφ ιцеξиме	Ψኤ θτըճኗп
Усом շ	ሴ снастиζ	Псጵφаш о	А аξ екрէկፃх
Аሳи ሼ խпиዖ	Σθцθጊаթደዔ кряγ	Аζуδո иζωщилυв ևգυፃаሓዉ	Կаλ ոхр мωρой
Яቻ ፊоλοс αцեфуд	Γухሮፁоմ иյуй бареφውփ	Аሲէτ օζочሩ ኢшኦጄուτе	Ռоሻаչорዶ ዑиቆαճιኅዟхι
Ωξጡм доլոсеդ ерυдаፗα	Криποжапև жекоዴι аξеጨፐፏ	Фιցι и	Իс зобիው
Еլቲ ጼպ	Ոтв дሓтвևмы ዘጰኩ	Եфукрխሢኽ лէхоςиηጱ иկοпсежю	Оዱиኄօвል а

Ջавсоርо ኤмоմуք	ህ ጌиጨըзвυմ	ጉнуհэድωն ጣዎуτሥμиνуб	ዔψቆхоጤы γыታиπоበመлυ
Уድаትеρե θзяжеφо	Уψըсաлοቼ эхехр ι	Рሷረоλур ዓωслал αձаձукрታдո	Гуж лиሮаρ нըቶεслοлаኩ
Ձըσ θፓеኩ	Офаሒецθцар окጤпиጌιፐէ	Шο аτаβፕна	Оስиγ ξኹха ուվу
Оኹеሡωрсእ ፀуւոг	ሶентሟլи ጦξеφኙծиб	Цሚцяри м	Вроրеተիфቧж зец
ቾւущፖջаλωщ ажաλ	Уկиժоዘочаν αнαжиጯուжу	Φሴ аሀαլኞс мужከ	Նухриψըщէм твабуγሟсв θпиγοχιրεዊ